Van fysieke naar sociale veiligheid: hoe doe je dat?

Dit artikel hebben we overgenomen van het platform 'Met elkaar trekken we de grens' van de Rijksoverheid. Klik hier voor het origineel.

Annemarie Carlucci: “Mensen leren dat er ruimte is om grenzen aan te geven en onveilige situaties te bespreken”

Grond-, weg- en waterbouwbedrijf Ploegam is een familiebedrijf, begonnen in 1987. Bij het bedrijf werken 450 vakmensen. 10 procent hiervan is vrouw. Gelijkwaardigheid en respect staan voor Ploegam centraal. In de samenwerking met elkaar, en de samenwerking met alle concullega’s op de bouwprojecten. Annemarie Carlucci, KAM-coördinator bij Ploegam, vertelt hoe zij zorgen voor een veilige werkomgeving voor iedereen.

Waarom zijn jullie het gesprek over (on)gewenste omgangsvormen gaan voeren en hoe doen jullie dat?

"We zien Ploegam als een hecht familiebedrijf. Iedereen is heel amicaal. De deur staat altijd open en we kunnen overal over praten. Toch kregen we geen meldingen binnen over veiligheid op onze projecten. Dat betekent niet automatisch dat er geen incidenten zijn. Daarom wilden we meer informatie ontvangen over onze projecten." 

"Via Bouwend Nederland kwamen we op het ‘Hein-programma’. Met dit programma leer je praten over veiligheid en om elkaar aan te spreken als je iets opvalt. Dat kan gaan over fysieke veiligheid, maar ook over sociale veiligheid. Zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag. Tijdens ‘Leer heinen’ trainen we iedereen om een Hein-moment te beschrijven. Dat zijn dilemma’s waarmee je te maken kunt krijgen. In het geval van sociale veiligheid kan dat bijvoorbeeld gaan om iemand die seksueel getinte opmerkingen maakt. Of als iemand te dichtbij komt staan. Belangrijk is dat je altijd spreekt in de derde persoon. We hebben het bijvoorbeeld over ‘Hein’ of ‘Excuus-guus’."

"Een cartoonist maakt van elk dilemma een cartoon. Met deze cartoons voeren we elke maand het gesprek op de projectlocaties. Dat doen we met iedereen op de bouwplaats. En over situaties die voor dat werk belangrijk zijn. Het doel hiervan is om issues en onderliggende oorzaken te herkennen. Bijvoorbeeld met vragen zoals: Wie herkent iets in deze cartoon? Zou dit bij ons ook kunnen voorkomen?''

Hoe houden jullie veilig werken blijvend onder de aandacht?

"Om veilig werken onder de aandacht te houden, gaan we tenminste elke maand in gesprek over veiligheid. Bijvoorbeeld bij een nieuwe activiteit op de bouwplaats, een gevaarlijke situatie of calamiteit, of als iemand iets is opgevallen. Zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag. Elke drie maanden kijken we of er een trend te zien is. Is dat het geval? Dan werken we het uit als thema en geven we er in de hele organisatie aandacht aan."

"Iedereen leert Heinen. Het is onderdeel van de onboarding. Om ervoor te zorgen dat we dit gesprek goed voeren, trainen we alle leidinggevenden als Hein-coach. Ook leren we projectmedewerkers Heinen. En hebben we een aantal ambassadeurs opgeleid. Zij maken en houden het gedachtegoed levend binnen de organisatie. Zij helpen bijvoorbeeld ook bij de Hein-gesprekken."

"In de bouw heb je vaak fysieke veiligheid als startpunt. Het is mooi om te zien dat ons brede gesprek over veiligheid ook allerlei dingen over sociale veiligheid naar voren bracht. Waardoor sociale veiligheid onderdeel is geworden van ons terugkerende gesprek over veiligheid.”

Wat levert het gesprek op?

“Door de Hein-methode zijn we echt met elkaar in gesprek. Mensen leren dat er ruimte is om grenzen aan te geven en onveilige situaties te bespreken. En we merken dat mensen de vrijheid voelen om dilemma’s aan te geven en om hulp te vragen. Ook is de samenwerking beter. En niet onbelangrijk: we ontvangen nu weleens meldingen. Oók over seksueel grensoverschrijdend gedrag."

"We zijn open over de meldingen die we krijgen. Over elk type melding. We delen de situaties en de opvolging daarvan binnen het bedrijf. En waar nodig ook binnen de branche. Natuurlijk gaat het altijd om de situatie en niet om de persoon in deze communicatie. En met respect en in overleg met gedupeerde(n). Door dit soort ervaringen te delen, leer je van elkaar."

Wat voor tips heb je voor andere organisaties die het gesprek ook willen voeren?

"Eén van mijn tips is om het gesprek op een zo makkelijk mogelijke manier te voeren. Bijvoorbeeld zoals wij doen met dilemma’s. Branchegenoten vragen weleens of het Hein-programma niet te kinderachtig is. Maar dat is het niet. Het is makkelijk. En juist daarom kan iedereen meedoen."

"Kleinere bedrijven geven soms aan dat ze geen mogelijkheden hebben om hier mee de slag te gaan. Mijn tip: Schroom niet om aan te kloppen bij grotere partijen waarmee je samenwerkt. Of zelfs bij de branche. Op dit onderdeel is het heel waardevol om elkaar te helpen."

Ook laagdrempelig het gesprek voeren? Gebruik de KoersKaart ‘Met elkaar trekken we de grens’.

Met deze gespreksleidraad ga je in twee uur tijd in gesprek over allerlei situaties die voor kunnen komen op het werk. Wat vinden jullie oké en wat niet? En waarom? Zo krijgen teamleden de ruimte om hun ervaringen, zorgen en ideeën te delen. En maak je concrete afspraken over hoe jullie met elkaar omgaan.